6S Metodolojisi: Verimlilikte Bir Adım Ötesi

Günümüz üretim ve hizmet sektörlerinde düzen, disiplin ve sürekli iyileştirme başarının olmazsa olmazıdır. Japon kökenli 5S metodolojisi, iş yerlerinde düzeni sağlamak ve verimliliği arttırmak için uzun yıllardır uygulanmaktadır. Ancak 6S metodolojisi, geleneksel 5S’e “Safety” (Güvenlik) ilkesinin eklenmesiyle daha kapsamlı bir yaklaşım içermektedir. Peki, 6S tam olarak nedir? İş yerlerinde nasıl uygulanır ve ne gibi faydalar sağlar? Bu yazıda, 6S metodolojisinin temel ilkelerini ve işletmeler için neden kritik olduğunu inceleyeceğiz.

6S yalın yöntemi, Toyota Üretim Sistemi tarafından 1948 ile 1975 yılları arasında oluşturulan metodolojiye dayandırılmaktadır. Bu prosedür, Japon şirketinin rakiplerinden daha az atık ve envanterle daha yüksek kaliteli ürünleri daha hızlı üretmesini sağlamıştır. 6S yönetiminin temelleri onlarca yıl önce oluşturulmuş olsa bile metodolojinin faydaları günümüz koşullarında bile devam etmektedır. Peki, üretimde 6S’in temel prensipleri nelerdir?

Üretim 6S Nedir?

Üretimde 6S’i açıklamadan önce, ilkenin temeli olarak 5S yalın yöntemine değinmemiz gerekmektedir. Maliyetleri düşürmek, atıkları azaltmak, iş yeri yönetimini iyileştirmek ve üretkenliği arttırmak için öğelerin ve çalışma alanlarının uygun şekilde düzenlenmesini sağlamak için bu yöntem temelde beş adımdan oluşan bir settir.

Yukarıdaki döngüyü incelediğinde 5S, Safety etrafında bir yalın üretim tekniğidir.

1. SEIRI – AYIKLAMA – SHORT
2. SEITON – DÜZENLEME – SET IN ORDER
3. SEISO – TEMIZLİK – SHINE
4. SEIKETSU – STANDARTLAŞTIRMA – STANDARDIZE
5. SHITSUKE – DİSİPLİN – SUSTAIN
6. SAFETY – GÜVENLİK –

Bu uygulamayla birlikte üretimde verimlilik, ürün kalitesinde, çalışan memnuniyetinde ve güvenlik risklerinin azaltılmasında genel bir iyileştirme elde edilir.

5S’in Kökenleri ve 6S’e Devrim

5S sistemi,iş yeri verimliliğini ve üretkenliği arttırmanın bir yolu olarak 1950’lerde Japonya’da ortaya çıktı. 5S’in beş ilkesine zamanla birçok kuruluş altıncı bir “S” olan Güvenlik adımını ekledi. Bu ekleme işyeri güvenliğinin kritik önemini kabul eder ve onu genel sistemin temel bir bileşini olarak entegre eder. 6S yaklaşımı güvenli, düzenli ve verimli bir çalışma ortamı yaratmak için daha bütünsel bir çevreve sunmaktadır.

6S’i Adımlayalım

SEIRI – AYIKLAMA

Metodolojinin ilk adımı Ayıklama’dır. Bu işyerindeki gereksiz öğeleri belirlemeyi ve kaldırmayı içerir. Bunlara güncellenmiş yitirmiş belgeler, bozuk ekipmanlar, aşırı stok veya günlük operasyonlar için gerekli olmayan diğer öğeler dahil olabilir.

SEIRI Nasıl Uygulanır?

1. Gerekli ve gereksiz eşyaları belirle
2. Gereksiz eşyaları kaldır veya imha et.
3. Nadiden kullanılanları ayrı bir alanda sakla
4. Sık kullanılan malzemeleri kolay erişilebilir hale getir.

SEIRI – Örnek Uygulama

Mutfağınızdaki çekmecelerden biri eski ve kullanılmayan eşyalar ile dolu. Çekmeceyi açtığınız zaman aradığınız bıçağı veya kaşığı bulmak zamanınızı alıyor. O halde gelin bu alana birlikte SEIRI uygulayalım.

1. Çekmeceyi tamamen boşaltın
2. Gerekli ve gereksiz eşyaları belirleyin
3. Gereksiz olanları kaldırın.
4. Günlük kullanılanları düzenli bir şekilde yerleştirin

Sonuç:

1. Çekmecede daha fazla boş alan elde edersiniz.
2. Aradığınız eşyayı daha hızlı bulur, zaman kaybı yaşamazsınız.
3. Gereksiz eşyalar gözünüzü yormaz ve işinizi kolaylaştırır.

SEITON – DÜZENLEME

Seiton, çalışma ve yaşam alanındaki gerekli eşyaların düzenli ve sistematik bir şekilde yerleştirilmesini ifade eder. Amaç, her şeyin belirli bir yeri olması ve ihtiyaç duyulduğu zaman kolayca ulaşılabilir olmasıdır.

SEITON Nasıl Uygulanır?

1. Eşyaları kategorilere ayırın.
2. Sıklıkla kullanılanları erişilebilir yerlere yerleştirin
3. Etiketleme yapın.
4. Depolama çözümleri kullanın.

SEITON – Örnek Uygulama

Çalışma masanızın üzerinde kalemler, not defterleri, kablolar ve diğer ofis malzemeleri dağınık bir şekilde duruyor.

Eşyaları Kategorilere Ayırın:

• Yazı Malzemeleri: Kalemler, silgiler, fosforlu kalemler
• Kağıt Ürünleri: Not defterleri, yapışkan notlar
• Elektronik Aksesuarlar: Şarj kabloları, USB bellekler

Depolama Çözümleri Kullanın:

• Kalemlik: Kalemleri düzenlemek için
• Dosya Rafı: Not defterleri ve kağıtları dikey olarak saklamak için
• Kablo Düzenleyici: Kabloları düzenli tutmak için

Eşyaları Yerleştirin:

• Kalemliği masanın köşesine yerleştirin.
• Dosya rafını masanın yanına koyun ve not defterlerini içine yerleştirin.
• Kablo düzenleyiciyi masanın arkasına sabitleyin ve kabloları buradan geçirin.

Etiketleme Yapın:

• Dosya rafındaki bölmeleri etiketleyerek hangi defterin nerede olduğunu belirtin.
• Kablo düzenleyicideki kabloları etiketleyerek hangi kablonun hangi cihaza ait olduğunu gösterin.

SEISO – TEMİZLİK

Seiso, çalışma veya yaşam alanının düzenli olarak temizlenmesini ve temiz tutulmasını ifade eder. Amaç, kir ve düzensizlik kaynaklarını ortadan kaldırarak daha sağlıklı ve verimli bir ortam sağlamaktır.

SEISO – Nasıl Uygulanır?

1. Temizlenecek alanları belirleyin
2. Sorumlulukları paylaştırın
3. Temizlik malzemelerini hazırlayın
4. Düzenli temizlik programı oluşturun

SEISO – Örnek Uygulama

Oturma odanızda, özellikle çocuklu bir evde, oyuncaklar, kitaplar ve diğer eşyalar sıkça dağınıklık yaratabilir.

Seiso Adımları:

1. Günlük Toplama:
   • Her akşam, aile üyeleri birlikte oturma odasındaki eşyaları toplar.
   • Oyuncaklar oyuncak kutusuna, kitaplar raflara yerleştirilir.
2. Haftalık Temizlik:
   • Haftada bir gün, detaylı temizlik yapılır.
   • Toz alma, süpürme ve silme işlemleri gerçekleştirilir.
3. Aylık Kontrol:
   • Ayda bir kez, kullanılmayan veya kırık eşyalar belirlenir ve gerekirse elden çıkarılır.

Sonuç:

• Düzenli ve Temiz Bir Oturma Odası: Sürekli temizlik sayesinde dağınıklık ve kir birikimi önlenir.
• Artan Aile Katılımı: Tüm aile üyelerinin katılımıyla temizlik bir rutin haline gelir.
• Daha Sağlıklı Bir Yaşam Alanı: Düzenli temizlik, evin hijyen seviyesini yükseltir.

SEIKETSU – STANDARTLAŞTIRMA

Seiketsu, önceki 3S adımlarında elde edilen düzen ve temizliğin sürekliliğini sağlamak için standartlar veya prosedürler oluşturmayı ifade eder. Amaç, bu uygulamaların kalıcı hale gelmesini ve tüm ekip/aile üyeleri tarafından benimsenmesini sağlamaktır.

Seiketsu – Nasıl Uygulanır?

1. Standart prosedürler belirleyin.
2. Görsel ipuçları kullanın
3. Sorumlulukları paylaştırın
4. Düzenli kontroller yapın

Seiketsu – Nasıl Uygulanır?

Mutfakta, daha önce Seiri ve Seiton adımlarıyla gereksiz eşyaları ayıkladınız ve kalanları düzenlediniz. Şimdi, bu düzenin korunmasını sağlamak istiyorsunuz.

Seiketsu Adımları:

1. Standart Prosedürler Belirleyin:
   • Bulaşıklar: Her yemekten sonra bulaşıkların hemen yıkanması veya makineye yerleştirilmesi.
   • Tezgah Temizliği: Gün sonunda tezgahın silinmesi ve üzerindeki eşyaların kaldırılması.
2. Görsel İpuçları Kullanın:
   • Etiketleme: Baharat kavanozları, un, şeker gibi malzemeleri etiketleyin.
   • Renk Kodlama: Farklı kesme tahtalarını et ve sebze için farklı renklerde kullanın.
3. Sorumlulukları Paylaştırın:
   • Aile Üyeleri: Her aile üyesine haftalık olarak belirli görevler atayın (örneğin, biri çöpü çıkarırken diğeri bulaşıkları halleder).
4. Düzenli Kontroller Yapın:
   • Haftalık Gözden Geçirme: Her hafta sonu mutfağın genel durumunu birlikte kontrol edin ve eksikleri belirleyin.

Sonuç:

• Sürekli Düzen ve Temizlik: Belirlenen standartlar sayesinde mutfak her zaman düzenli ve temiz kalır.
• Aile Katılımı: Herkesin sorumluluk almasıyla iş yükü paylaşılır ve düzenin korunması kolaylaşır.
• Zaman Tasarrufu: Standart prosedürler, temizlik ve düzenleme işlemlerinin daha hızlı ve verimli yapılmasını sağlar.

SHITSUKE – DİSİPLİN

Önceki 4S adımlarının sürekliliğini ve kalıcılığını sağlamak için disiplinli bir yaklaşım ifade eder. Amaç bu uygulamaların alışkanlık haline getirilmesi ve tüm firma/aile üyeleri tarafından benimsenmesidir.

Shitsuke – Nasıl Uygulanır?

1. Eğitim ve farkındalık
2. Sürekli iyileştirme
3. Motivasyon ve teşvik
4. Örnek olma

Shitsuke – Örnek Uygulama

Daha önce mutfakta 5S prensiplerini uyguladınız ve düzenli bir ortam sağladınız. Şimdi, bu düzenin devamlılığını sağlamak istiyorsunuz.

Shitsuke Adımları:

1. Eğitim ve Farkındalık:
   • Aile üyelerine mutfaktaki yeni düzenin nasıl işlediğini ve neden önemli olduğunu açıklayın.
   • Her eşyanın belirli bir yeri olduğunu ve kullanıldıktan sonra yerine konulması gerektiğini vurgulayın.
2. Sürekli İyileştirme:
   • Haftalık aile toplantıları düzenleyerek mutfaktaki düzen ve temizlik hakkında geri bildirimler alın.
   • Daha verimli bir düzenleme veya depolama yöntemi olup olmadığını birlikte değerlendirin.
3. Motivasyon ve Teşvik:
   • Düzen ve temizliğe katkıda bulunan aile üyelerini övün veya küçük ödüllerle teşvik edin.
   • Örneğin, hafta boyunca mutfağı düzenli tutan çocuklara sevdikleri bir yemeği yapma sözü verin.
4. Örnek Olma:
   • Ebeveynler olarak mutfak düzenine ve temizliğine titizlikle uyun.
   • Çocuklar, sizin davranışlarınızı gözlemleyerek aynı disipline sahip olacaktır.

Sonuç:

• Sürekli Düzen ve Temizlik: Shitsuke sayesinde mutfaktaki düzen ve temizlik kalıcı hale gelir.
• Aile İçinde İş Birliği: Tüm aile üyeleri ortak bir amaç için birlikte çalışır, bu da aile bağlarını güçlendirir.
• Disiplinli Yaşam Tarzı: 5S prensiplerinin benimsenmesiyle ev genelinde disiplinli bir yaşam tarzı oluşur.

SAFETY – GÜVENLİK

Güvenlik, ev/firma ortamında güvenli bir yaşam alanı oluşturmayı ve olası kazaları önlemeyi hedefler.

Safety – Nasıl Uygulanır?

1. Risk alanlarını belirlteyin
2. Güvenlik önlemleri alın
3. Aile üyelerini bilgilendirin
4. Düzenli kontroller yapın.

Safety – Örnek Uygulama

Mutfakta yemek yaparken, ocak yakınında yanıcı malzemelerin bulunması yangın riskini artırabilir.

Güvenlik Adımları:

1. Risk Alanlarını Belirleyin:
   • Mutfak, banyo, merdivenler gibi evin tehlike potansiyeli yüksek bölgelerini tespit edin.
2. Güvenlik Önlemleri Alın:
   • Mutfak: Ocak ve fırın gibi ısı kaynaklarının etrafında yanıcı maddeleri bulundurmayın. Yangın söndürücü veya yangın battaniyesi gibi ekipmanları kolay erişilebilir bir yerde tutun.
   • Banyo: Islak zeminlerde kaymayı önlemek için kaymaz paspaslar kullanın. Elektrikli cihazları su kaynaklarından uzak tutun.
   • Merdivenler: Merdivenleri engelleyici nesnelerden arındırın ve iyi aydınlatıldığından emin olun.
3. Aile Üyelerini Bilgilendirin:
   • Tüm aile üyelerine evdeki güvenlik prosedürlerini ve acil durum planlarını öğretin.
4. Düzenli Kontroller Yapın:
   • Duman dedektörleri ve karbon monoksit alarmı gibi güvenlik cihazlarının düzenli çalıştığını kontrol edin.

Sonuç:

• Azalan Kaza Riski: Alınan önlemlerle ev kazalarının önüne geçilir.
• Artan Farkındalık: Aile üyeleri güvenlik konusunda bilinçlenir ve olası tehlikelere karşı daha dikkatli olur.
• Güvenli Yaşam Alanı: Ev, herkes için daha güvenli bir ortam haline gelir.